Preventief reageren in plaats van achteraf repareren

‘Wij zijn JOS* en wij komen vertragen.’ Zo stellen we onszelf voor wanneer we een jeugdhulptraject starten op de Leidse Buitenschool. Misschien klinkt vertragen niet meteen opbeurend wanneer je te maken hebt met een kind in de klas dat niet optimaal functioneert, of wanneer je je afvraagt: ‘Hoe moet ik hiermee omgaan?’ Maar vertragen betekent eigenlijk dat we uit de actie-reactie-modus stappen en samen gaan puzzelen over de oorsprong van het gedrag van het kind, oftewel de betekenis ervan. De betekenis van gedrag staat voor de onderliggende reden die niet aan de oppervlakte zichtbaar is. En vanuit die betekenis komen we in actie.

Samenwerken en betekenis
Om de mogelijke betekenis van het gedrag van het kind te achterhalen, nodigen we ouders, leerkrachten en andere betrokkenen uit voor een gezamenlijk gesprek. Ons doel is niet om ouders te vertellen wat er wel of niet goed gaat, maar om samen concreet gedrag te identificeren waar vragen over zijn en dit gedrag grondig te onderzoeken. Waar komt het vandaan? Ons doel is om, in samenwerking met degenen die het kind het beste kennen, een passende aanpak te vinden die aansluit bij de betekenis van het gedrag. Uiteraard betrekken we hier ook het kind bij, bijvoorbeeld door middel van individuele coaching en observaties.

Het doorbreken van negatieve patronen
‘We vonden het heel spannend om op gesprek te komen. We dachten dat we weer te horen zouden krijgen wat ons kind allemaal niet goed doet.’ Dit zijn veelvoorkomende opmerkingen van ouders en tegelijkertijd één van de mogelijke betekenissen die we aan het gedrag van het kind kunnen geven. Het belangrijkste doel van het JOS-traject is echter om te voorkomen dat kinderen, ouders en school telkens weer in dezelfde negatieve patronen belanden, met uitval als eindresultaat. Veel van de kinderen op de Leidse Buitenschool hebben een moeilijke schoolgeschiedenis, waarbij ze zijn gestart in het regulier onderwijs, maar uiteindelijk zijn overgeplaatst naar het speciaal onderwijs. Deze overgang gaat vaak gepaard met gevoelens van onmacht, wantrouwen en falen. Het zelfvertrouwen van deze kinderen en hun ouders wordt hierdoor aangetast, wat een mogelijke betekenis is voor het vertoonde gedrag.

Samen op zoek naar oplossingen
In de jeugdhulp op school streven we ernaar om het gedrag van een kind niet alleen te verklaren vanuit een vervelende schoolgeschiedenis, maar om de juiste betekenis ervan te begrijpen. Zodra we de betekenis hebben achterhaald, gaan we samen nadenken over manieren om het kind weer op het pad van ontwikkeling te brengen. We nemen actief deel aan de aanpak door middel van kortdurende gezinsbegeleiding of coaching van het kind of de leerkracht. Daarnaast denken we mee over andere vormen van hulpverlening of netwerken die kunnen bijdragen aan het herstel. Dit doen we in samenspraak met de ouders.

Het concept van ‘vertragen’ en ‘preventief reageren’ dat aan het begin van deze blog wordt genoemd, draait om het zoeken naar verdieping en het willen begrijpen van het kind achter het gedrag. Dit geldt niet alleen voor het kind, maar ook voor de ouders en de leerkracht. We streven ernaar om elkaar echt te begrijpen. We merken dat wanneer we hier gezamenlijk de tijd voor nemen, het een doel wordt dat we met elkaar delen en dat geeft een goed gevoel. Ieder individu verdient het om gezien te worden voor wie hij of zij is en niet veroordeeld te worden op basis van het gedrag dat hij of zij vertoont, ongeacht de omstandigheden.

Door samen te werken en begrip te tonen, creëren we een omgeving waarin kinderen zich kunnen ontwikkelen en groeien, waarin ouders worden ondersteund en waarin leerkrachten de tools krijgen om effectief les te geven. Iedereen verdient de kans om zijn volledige potentieel te bereiken en zich gewaardeerd te voelen, ongeacht de uitdagingen die ze hebben doorgemaakt.

*JOS is een afkorting voor Jeugdhulp op School
Foto: ©Cardea ter illustratie. Dit zijn niet de hulpverlener en/of de kind(eren) uit het verhaal.